He kura-hāpainga, he kura-waka, he kura-kōrero, he kura-huna, He Kura-kura
Martin, Jennifer
Abstract
He aha rā ia ngā hua kua puta i te kura kaupapa Māori [KKM]? Kua whai hua rānei te kaupapa nei? Ko hea ngā taumata angitu KKM? Mā wai hei whakatau pēnā e ekea ana ngā taumata tika?
Kua roa ēnei pātai, i te horopaki o Te Kura Kaupapa Māori o Hoani Waititi Marae [TKKM o HWM], e puta ana i roto i te kairangahau nei, me te aha, ka noho hei aronga i ēnei mahi.
He mata tini ō te angitu; ka rerekē ana te kaupapa, ka rerekē anō hoki tōna whakatinanatanga. Tā tēnei kaupapa he aro ki ngā whārahitanga o Angitu KKM. Ko te tohe ia, kua roa nei te angitu KKM e whakaauahatia ana e ngā ringa auraki, tē puta mai ai tōna auaha Māori. Ka mutu, inā noa atu ngā hua kua puta i te KKM e noho rehurehu tonu ana, he kore nō rātou i tino hāngai ki te angitu mātauranga ki tā te nuipuku i aro ai.
Ko te tāpaetanga matua i tēnei rangahau, ko te ngako o te angitu KKM kei ngā paenga o Te Aho Matua [TAM] e takoto ana. Ko tana whāinga matua kia puta atu te tamaiti hei raukura mō tōna iwi. Nō reira, ina kōrerohia te angitu KKM, me hāngai ki TAM, ka tika.
I hua ake te kaupapa nei i tā te kairangahau noho i TKKM o HWM, otirā, kua whakawhāitihia mai te aronga o ngā mahi nei ki te kura nei. Ka mutu, ko te pātai matua, 'He pēhea rānei te āhua o te raukura kua puta i TKKM o HWM?'
Hei whakautu i te pātai o runga nei, ka kōwhāhia te pūkākano o Wheako KKM e kitea mai ai ngā kākano o Angitu e noho mai ana. Ko ngā wheako e kōrerohia nei, ko ērā o tētahi hunga e titia ana ki TKKM o HWM, ākonga o mua mai, kaiako mai, mātua mai, kaiwhakahaere mai. Koinei tonu te hunga i noho mai hei pūkōrero i te kaupapa nei, inā hoki, ko te whakapae, kāore i tua atu i ngā wheako o te whānau ake o TKKM o HWM hei whakaata i ngā mata tini o Angitu mō te kura ake.
Na, e pai ai te kapohia o ngā kōrero a ngā pūkōrero, otirā, e tutuki ai ngā whāinga o tēnei rangahau, ka ūhia te rangahau nei ki te kahu rangahau e karangangia nei ko ‘He Kahu-kura’; ka whatuhia ngā mātāpono o te rangahau ā-kōrero, te rangahau kaupapa Māori me TAM hei kaupapa (mō te kahu). Ko ngā kupu a ngā pūkōrero hei raukura whakaniko i tēnei kahu rangahau, me te aha, e mārama ana te kitea o ā rātou kupu ake i te roanga ake o ngā kōrero o tēnei tuhinga; kua tuia ki ngā mokamoka katoa o tēnei tuhinga whakapae.
Kua roa nei te KKM, otirā, TKKM o HWM e kōrerohia ana e wai atu rānei, ka mutu, kua kaha perea i ōna wā. Nō reira, tā tēnei kaupapa, he whakahoki mai i te rākau kōrero ki te whānau ake o TKKM o HWM. E ahu atu ana te kura ki tōna toru tekau tau; kua eke te raro kia hoki kōmuri te titiro ki te āhua o tana pakeketanga mai i ngā tau kua pahemo ake nei. Kua tae te wā kia riro mā te kura tonu te kura hei kōrero, me te aha, ko ngā kōrero e whai ake nei tētahi momo whakatinanatanga o tērā whāinga.
Hei ngā upoko tuawhitu, tuawaru anō hoki kitea ai te whakatinanatanga o ngā hua ranea kua puta i TKKM o HWM i ngā tau kua hori ake nei. Otirā, hei te upoko tuaiwa, ko He Kura-kura, takoto ai tā te rangahau nei urupare ki te pātai matua e kimi nei i te āhua o te momo o te raukura kua puta i TKKM o HWM; he kura-hāpainga, he kura-waka, he kura-kōrero, he kura-huna, otirā, he kura-kura.